Τετάρτη 29 Μαΐου 2013

Ζούμε σε μια κοινωνία που μιλά με το σώμα


Ζούμε σε μία σωματική κοινωνία, μία κοινωνία όπου τα πολιτικά και ατομικά προβλήματα εκφράζονται μέσα από το σώμα. Στην εποχή των εικόνων και του διαδικτύου ο λόγος υποχωρεί, δίνοντας τη θέση του στο σώμα που άλλοτε συνειδητά κι άλλοτε υποσυνείδητα ανταποκρίνεται, επερωτά, και αντιδρά με διαφορετικούς τρόπους σε όσα συμβαίνουν γύρω μας και μέσα μας.

Χρησιμοποιώντας ως άξονα το σώμα -αντί για τους θεσμούς, τις τάξεις ή τα οικονομικά μεγέθη- έχουμε την ευκαιρία να προσεγγίσουμε διαφορετικά ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών φαινομένων. Άλλωστε, από τον τρόπο που μια κοινωνία μαθαίνει στους πολίτες να φροντίζουν και να επιτηρούν το σώμα τους, καθώς και από τον τρόπο που το αναπαριστά στη διαφήμιση, τα ΜΜΕ, και τις εικαστικές τέχνες, μπορούμε να βγάλουμε σημαντικά συμπεράσματα και για το πώς είναι πραγματικά αυτή η κοινωνία, και για το ποια είναι η θέση του πολίτη σε αυτή.

Τις τελευταίες δεκαετίες βιώνουμε την πρωτοκαθεδρία της σωματοποιημένης εμπειρίας έναντι της διανοητικής, και υπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι γι' αυτό.

- Καταρχάς, το χαμηλό επίπεδο της παιδείας και το γεγονός ότι όλο και λιγότεροι άνθρωποι παγκοσμίως έχουν πρόσβαση σε καλή εκπαίδευση, με συνέπεια να αδυνατούν να χρησιμοποιήσουν τον λόγο αποτελεσματικά, ώστε αρχικά να διατυπώσουν εύστοχα και στη συνέχεια να επιλύσουν άμεσα τα όσα τους απασχολούν.

- Η ρητορική της βίας, που χρησιμοποιεί το σώμα προκειμένου να πετύχει τον εκφοβισμό και την επιβολή στους αντιπάλους. Το γεγονός ότι το σώμα λειτουργεί και ως όπλο απέναντι στο "άλλο" παίζει σημαντικό ρόλο στη συμβολική επικράτηση του σώματος έναντι του νου.

- Η διάδοση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, που στηρίζουν την επιτυχία τους στην αναπαραγωγή εικόνων και στη χρήση αποσπασματικού λόγου. Οι αρνητικές συνέπειες της χρήσης του νοηματικά ανολοκλήρωτου λόγου στα πεδία της προσωπικής, της πολιτικής και της καλλιτεχνικής έκφρασης, θα γίνουν περισσότερο εμφανείς τις επόμενες δεκαετίες.

- Σημαντικό ρόλο παίζει επίσης ο τρόπος που η κουλτούρα μας ασχολείται με το σώμα επιλέγοντας να εστιάσει σε ορισμένες μόνο όψεις του, και θεωρώντας πως σε αυτές τις όψεις εξαντλείται η σωματική εμπειρία. Μία σειρά από συνήθειες, λόγου χάριν, που στις δυτικές κυρίως κοινωνίες απορροφούν όλο και περισσότερο χρόνο, ενέργεια, και χρήμα, (όπως το να δείχνει το σώμα πάντα νέο, λεπτό, αλλά σέξι, ηλιοκαμένο όλες τις εποχές του χρόνου, «μοδάτο», γυμνασμένο, αισθησιακό), παρουσιάζονται από τις βιομηχανίες της μόδας και της διαφήμισης όχι απλά ως κάτι επιθυμητό, αλλά ως κάτι απαραίτητο. Ο καταναλωτισμός σκόπιμα μετατρέπει τις επιθυμίες σε ανάγκες τοποθετώντας στο επίκεντρο της καθημερινότητας το σώμα -με τον επιφανειακό, παραπλανητικό τρόπο που το κάνει- και παραγκωνίζοντας την αξία τόσο της διανοητικής, όσο και της ουσιαστικής σωματικής εμπειρίας (της εμπειρίας τού να μεγαλώνεις, να δοκιμάζεις τα όριά σου, να εκτίθεσαι στον άλλο σωματικά και συναισθηματικά).

- Τέλος μία σημαντική παράμετρος, που ίσως ως έναν βαθμό εξηγεί τη βία που πρόσφατα βιώνουμε ως κοινωνία, είναι ότι συμβαίνουν γεγονότα που νιώθουμε να μας ξεπερνούν με την αδικία ή τον παραλογισμό τους κι ορισμένες φορές μας δημιουργείται η εντύπωση ότι έχουμε την υποχρέωση να αντιδράσουμε με τρόπο εξίσου επιθετικό και ακαριαίο, κάτι που δεν επιτυγχάνεται πάντα εύκολα με τον λόγο.

Όταν δηλαδή τα λόγια δεν μοιάζουν αρκετά ισχυρά, ορισμένοι χρησιμοποιούν το σώμα -το δικό τους και των άλλων- προκειμένου ν’ αντιδράσουν σε όσα συμβαίνουν. Ίσως δεν είναι λοιπόν τόσο απροσδόκητο ότι σε περιόδους έντονης κοινωνικής ανασφάλειας, σημειώνεται αύξηση των επεισοδίων βίας, της κακοποίησης παιδιών και γυναικών, των αυτοκτονιών.

Αφορμές για τέτοια γεγονότα παρουσιάζονται συχνά, και θα εμφανίζονται όλο και συχνότερα, όσο δεν δίνουμε στο σώμα τη φωνή που του αξίζει -στην καθημερινή κουβέντα μας, στην τέχνη, στην πολιτική- αλλά προτιμάμε να κρυβόμαστε πίσω από μια ωραιοποιημένη εικόνα για το πώς μπορεί να δείχνει, και για το τι μπορεί να κάνει ένα σώμα.
 
 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ
Ορισμένα αναρτώμενα από το διαδίκτυο κείμενα ή εικόνες (με σχετική σημείωση της πηγής), θεωρούμε ότι είναι δημόσια. Αν υπάρχουν δικαιώματα συγγραφέων, παρακαλούμε ενημερώστε μας για να τα αφαιρέσουμε. Επίσης σημειώνεται ότι οι απόψεις του ιστολόγιου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου. Για τα άρθρα που δημοσιεύονται εδώ, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο το ιστολόγιο.

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.