FOREIGN POLICY: «Το παιχνίδι ισχύος του Πούτιν στη Μεσόγειο»

Το περιοδικό Foreign Policy επιχειρεί να αποκρυπτογραφήσει τις προθέσεις του Πούτιν να επέμβει στη Συρία σε άρθρο του αναλυτή του Keith Johnson που ισχυρίζεται ότι οι ρωσικές δυνάμεις έχουν λιγότερο ως στόχο την σωτηρία του Άσαντ και περισσότερο την αποκατάσταση της επιρροής της Μόσχας στα κρίσιμα σταυροδρόμια της Ανατολικής Μεσογείου.

Ακολουθεί η εξαιρετική και τεκμηριωμένη ανάλυση του περιοδικού:

Επιμέλεια: Γ. Αναγνώστου

Η Ρωσική στρατιωτική δράση στη Συρία ξεκίνησε επίσημα αυτή την εβδομάδα, με αποστολή την δήθεν αντιμετώπιση των τρομοκρατών. Όμως η πραγματική αποστολή των πολεμικών πλοίων και μαχητικών αεροσκαφών του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν δεν είναι, η υποβοήθηση του ετοιμοπόλεμου του συμμάχου του, του ηγέτη της Συρίας Μπασάρ αλ-Άσαντ. Είναι η πιο πρόσφατη έκφραση μιας γεωπολιτικής «λαχτάρας» που είναι ενσωματωμένη βαθιά στο DNA της Ρωσίας: να δημιουργήσει ένα πολιτικό και στρατιωτικό έρεισμα στην ανατολική Μεσόγειο.

Η Ρωσική παρέμβαση είναι ένας τρόπος για να εξασφαλιστεί ότι η Μόσχα έχει μια θέση στο τραπέζι, όταν το μέλλον της Συρίας τελικά αποφασισθεί. Η εστίαση του Πούτιν, με άλλα λόγια, δεν είναι στο προεδρικό μέγαρο στη Δαμασκό, αλλά 100 μίλια βόρεια, στο πρόσφατα ανακαινισμένο λιμάνι της Ταρτούς, τη μόνη ναυτική βάση της Ρωσίας σε ξένο έδαφος που όλως τυχαίως βρίσκεται καβάλα στη νότια πτέρυγα των δυνάμεων του ΝΑΤΟ.
«Δεν τους νοιάζει αν ο Άσαντ παραμείνει ή όχι. Θέλουν να εξασφαλίσουν τα συμφέροντά τους, και θέλουν να διατηρήσουν την πρόσβαση στη Μεσόγειο στα σίγουρα», δήλωσε ο Sijbren de Jong, αναλυτής στο Κέντρο Στρατηγικών Μελετών της Χάγης.

Η περιπέτεια της Ρωσίας στη Μεσόγειο ξεκίνησε πριν από αιώνες και συνεχίστηκε πεισματικά από την εποχή των τσάρων σε εκείνη των κομισάριων αλλά και κατά την διάρκεια των θερμών αλλά και του ψυχρού πολέμου. Ο Πέτρος ο Μέγας μετέτρεψε τη Ρωσία σε ναυτική δύναμη με την κατάληψη του φρουρίου της Αζοφικής το 1696, η οποία άνοιξε τη Μαύρη Θάλασσα στα ρωσικά πλοία. Αλλά η Μαύρη Θάλασσα είναι μια κλειστή φιάλη, εκτός κι αν συνδυάζεται με τον έλεγχο στα τουρκικά στενά και την ανατολική Μεσόγειο. Αυτή η αναζήτηση, απλή στη σύλληψη, αλλά φευγαλέα στην πράξη, εξηγεί πολλές από τις κινήσεις της Ρωσικής Αυτοκρατορίας τον 18ο και 19ο αιώνα, τις προσπάθειες της Σοβιετικής Ένωσης κατά τον 20ο, και τα μετα-σοβιετικά ρωσικά τεχνάσματα στον 21ο, συμπεριλαμβανομένου της φαινομενικά ξαφνικής εμπλοκής του Πούτιν στο συριακό εμφύλιο πόλεμο.
«Όλο και περισσότερο, υπάρχει μια εστίαση στην ανατολική Μεσόγειο, όπου η Ρωσία έχει στρατηγικές ευκαιρίες», δήλωσε ο Jeff Mankoff, αναπληρωτής διευθυντής του προγράμματος Ρωσίας και Ευρασίας στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών. «Υπάρχει μια αντίληψη ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες αποτραβιούνται από την περιοχή και με δεδομένη την προϋπάρχουσα θέση που η Ρωσία έχει στη Συρία, μπορεί να κάνει περισσότερα για να προβάλει δύναμη στην περιοχή», συμπληρώνει ο ίδιος.

Η Ρωσία υπό τον Πούτιν έχει «πολλά καρπούζια κάτω από την ίδια μασχάλη» στην επιδίωξή της να ανακτήσει την χαμένη δόξα της Σοβιετικής Ένωσης, που κυμαίνονται από την παρουσία της στην Αρκτική ως και την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση αλλά και την δημιουργία ενός διπλωματικού άξονα στην Ασία, για να μην αναφέρουμε την προσάρτηση της χερσονήσου της Κριμαίας.

Αλλά καθόλη την διάρκεια της διακυβέρνησής του, ο Πούτιν έχει δώσει έμφαση στην Ανατολική Μεσόγειο με τον ίδιο τρόπο που έγινε σχεδόν εμμονή στη δεκαετία του 1950, του 1960 και του 1970 για τους Σοβιετικούς προκατόχους του. Και ενώ η ανατολική Μεσόγειος τότε ήταν σημαντική ως διάδρομος για τη μεταφορά των τεράστιων ποσοτήτων πετρελαίου από τη Μέση Ανατολή προς την Ευρώπη, σήμερα η περιοχή έχει καταστεί ακόμη πιο σημαντική ως πηγή ενέργειας και η ίδια, με τη Συρία, το Λίβανο, την Κύπρο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο να ελίσσονται προκειμένου να αξιοποιήσουν τα τεράστια υπεράκτια κοιτάσματα φυσικού αερίου.

Η περιπέτεια στη Συρία και η αναζήτηση της Ρωσίας για επιρροή στη Μεσόγειο δεν είναι τόσο ένας τρόπος για να αποσπάσει την προσοχή του κόσμου από την αποσταθεροποίηση της Ουκρανίας και την προσάρτηση της Κριμαίας που ήρθε ως λογική συνέπεια αυτής. Με την κατάληψη της Κριμαίας επέστρεψε σε ρωσικά χέρια το λιμάνι της Σεβαστούπολης, βάση κλειδί για τον Σοβιετικό στόλο στη Μαύρης Θάλασσας που για 20 χρόνια ήταν στα χέρια ενός ανεξάρτητου Κιέβου. Όμως η ναυτική κυριαρχία της κλειστής Μαύρης Θάλασσας είναι ένα μέσο, ​​όχι ο σκοπός. Η Μαύρη Θάλασσα έχει μόνο μία έξοδο: μέσω του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων στην ανατολική Μεσόγειο, κάνοντας την παρουσία εκεί ζωτικής σημασίας.

Ξεκινώντας το 2012, η ​​Ρωσία αποκατέστησε μια μόνιμη ομάδα εργασίας για τη Μεσόγειο, που λειτούργησε για τελευταία φορά στις παρακμές της Σοβιετικής Ένωσης. Την περασμένη εβδομάδα, οι Ρώσοι αξιωματούχοι Άμυνας ανακοίνωσαν μια μεγάλη ναυτική άσκηση που θα πραγματοποιηθεί στην ανατολική Μεσόγειο όπου θα συμμετέχει ένας σκάφος υψηλού κύρους όπως το καταδρομικό κατευθυνόμενων πυραύλων Moskva, η ναυαρχίδα του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας και πυρήνας της νέας μεσογειακής της δύναμης. Ταυτόχρονα έχει πραγματοποιηθεί ανακαίνιση και επέκταση της ναυτικής βάσης στην Ταρτούς, έτσι ώστε να μπορεί να παρέχει εξυπηρέτηση σε μεγάλα σύγχρονα πολεμικά πλοία, όπως το Moskva ή το αεροπλανοφόρο Admiral Kuznetsov. Η επιθυμία της Ρωσίας για την παραμονή δύναμης της στην περιοχή, κατέστη σαφής με την αποστολή την Πέμπτη πλωτού ναυτικού εργαστηρίου στην Ταρτούς για να βοηθήσει την εξυπηρέτηση αυτών των πλοίων και να τα κρατήσει στον σταθμό.

Και η επιρροή της Ρωσίας δεν έχει περιοριστεί στη Συρία, την οποία προμηθεύει με όπλα για τέσσερις δεκαετίες. Τα τελευταία χρόνια, η Ρωσία έχει αναπτυχθεί και σε άλλες χώρες στην ανατολική γωνιά της Μεσογείου, με στόχο, αφενός να τις απομακρύνει από τη δυτική επιρροή αλλά και να εξασφαλίσει πρόσβαση για τα ρωσικά πλοία και αεροπλάνα.

Ο Πούτιν έχει φλερτάρει ενεργά με τον ηγέτη της Αριστεράς στην Ελλάδα, με την υπόσχεση για ενεργειακά έργα δισεκατομμυρίων δολαρίων και την ελπίδα να κερδίσει έναν φίλο στο εσωτερικό του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Νωρίτερα φέτος, η Ρωσία ξέγραψε απλόχερα δισεκατομμύρια δολάρια χρέους που βοήθησαν να γίνει μια νέα συμφωνία βάσης με την Κύπρο. Στα τέλη του περασμένου έτους, ο Πούτιν ανακοίνωσε μια «στρατηγική εταιρική σχέση» με την Τουρκία, με την οποία η Μόσχα προσπαθεί να ολοκληρώσει ένα σημαντικό και αμφιλεγόμενο αγωγό ενέργειας. Ο Πούτιν έχει ανταποκριθεί σε αιτήματα του ισχυρού άνδρα της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι τρεις φορές φέτος ήδη, και πέρυσι οι δύο χώρες υπέγραψαν μια συμφωνία 3,5 δισ δολαρίων σε όπλα.

«Ορισμένες από αυτές τις προσπάθειες είναι ευκαιριακές, αλλά αναγνωρίζουν ότι οι ευκαιρίες είναι εκεί, και προσπαθούν να επωφεληθούν από αυτές κατά τρόπο που να βοηθά την ικανότητα της Ρωσίας να προβάλει δύναμη στην περιοχή», δήλωσε ο Mankoff.

Η Ρωσία έχει εξασφαλίσει επίσης θερμότερες σχέσεις με το Ισραήλ, τον στενότερο σύμμαχο της Αμερικής στην περιοχή. Ο Πούτιν και ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου συζήτησαν για τη Συρία σε μια συνάντηση στη Μόσχα στα τέλη του προηγούμενου μήνα. Ισραηλινοί αξιωματούχοι αναγνωρίζουν ξεκάθαρα το πραγματικό ενδιαφέρον της Ρωσίας στην περιοχή, το οποίο δεν είναι η επιβίωση του Άσαντ, αλλά η επιβίωση του λιμανιού –κλειδί της Ταρτούς.

Η ανάκαμψη της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα και τη Μεσόγειο έχει βυθίσει σε περίσκεψη ορισμένους παρατηρητές των ΗΠΑ. Αναλυτές που ασχολούνται με τις ναυτικές δυνάμεις έχουν γράψει λεπτομερώς τα τελευταία χρόνια για την «επανεξισορρόπηση» της Ρωσίας στη Μεσόγειο, όπου οι ΗΠΑ και οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ κάνουν ένα βήμα πίσω από την περιοχή. Ο ανώτατος διοικητής του ΝΑΤΟ, o στρατηγός Philip Breedlove, προειδοποίησε αυτή την εβδομάδα ότι η κατάληψη της Κριμαίας και η αποστολή προηγμένων όπλων στη Συρία θα μπορούσε να δώσει στη Ρωσία τη δυνατότητα να δημιουργήσει ελεύθερες ζώνες στη Μαύρη Θάλασσα και την Ανατολική Μεσόγειο. Ο Breedlove είπε ότι κορυφαία προτεραιότητα της Ρωσίας στη Συρία είναι η προστασία των λιμένων θερμών υδάτων. Ο Mankoff σημειώνει ότι τα ρωσικά αεροσκάφη που αναπτύσσονται στη Συρία είναι κατάλληλα για αεράμυνα ενάντια σε αντιπάλους παγκόσμιας κλάσης, και όχι για επιθέσεις κατά τρομοκρατών σε φορτηγάκια.
Το ζήτημα έχει γίνει αντικείμενο συζήτησης ακόμη και στην προεκλογική εκστρατεία των υποψηφίων για το χρίσμα στις ΗΠΑ. Ερωτηθείς τον περασμένο μήνα για τον καλύτερο τρόπο καταπολέμησης της ρωσικής ανάπτυξης στην περιοχή η επιχειρηματίας και υποψήφια με το GOP Carly Fiorina πρότεινε συγκεκριμένα να ενισχυθεί ο ήδη μεγάλος αμερικανικός 6ος στόλος, ο οποίος έχει την ευθύνη για τη Μεσόγειο.
Πέρα όμως από την αποστολή περισσότερων πλοίων και αεροσκαφών, η απάντηση στον στρατιωτικό τυχοδιωκτισμό της Ρωσίας μπορεί να βρίσκεται στη διπλωματία. Το κλειδί για την ικανότητα της Ρωσίας να φτάσει στη Μεσόγειο βρίσκεται στην Τουρκία, η οποία, από το 1936, έχει τον έλεγχο πάνω στο τι πολεμικά πλοία μπορούν να περάσουν μέσα από το στενό πέρασμα του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων, που συνδέει τη Μεσόγειο με τη Μαύρη Θάλασσα. Η Σύμβαση του Μοντρέ που έδωσε στην Τουρκία αυτή την εξουσία ήταν για δεκαετίες ένα αγκάθι στα πλευρά των Σοβιετικών. Πράγματι, η αποφασιστικότητα της Μόσχας να εξαναγκάσει το άνοιγμα των στενών για τα πολεμικά της πλοία στα χρόνια μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ώθησε την Τουρκία στην αγκαλιά των Ηνωμένων Πολιτειών και της συμμαχίας του ΝΑΤΟ. Η Τουρκία μπορεί να αποφασίσει, σε καιρό ειρήνης ή πολέμου, να εμποδίσει τη δίοδο ξένων πολεμικών πλοίων από τα στενά, κάτι που θα σφραγίσει αποτελεσματικά την Μεσόγειο από τη Μαύρη Θάλασσα. (Φυσικά, αυτό είναι ένα αμφίδρομο στενό: Η Τουρκία μπλόκαρε τα πλοία των ΗΠΑ από το να εισέρχονται στη Μαύρη Θάλασσα κατά τη διάρκεια του πολέμου του 2008 μεταξύ Ρωσίας και Γεωργίας.)

Συμπερασματικά, η Ρωσία προσπάθησε να ελέγξει την ανατολική Μεσόγειο για αιώνες και είχε μόνο φευγαλέες επιτυχίες. Παρακωλύθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, αργότερα από την Τουρκία, καθώς και από τις βρετανικές και αμερικανικές ναυτικές δύναμεις σε κάθε περίπτωση. Αλλά σε μια εποχή που οι Ηνωμένες Πολιτείες αγωνίζονται στη δεύτερη δεκαετία του πολέμου του πολέμου κατά τρομοκρατών στη Μέση Ανατολή και που επιδιώκουν να στρέψουν το μεγαλύτερο μέρος των στρατιωτικών της δυνάμεων από την Ευρώπη προς την Ασία και τον Ειρηνικό, μια αναγεννημένη Ρωσία φέρνει στο νου άβολες αναμνήσεις και ενοχλητικούς παραλληλισμούς.
Κατά τη διάρκεια του αραβο-ισραηλινού πολέμου του 1973, οι Ηνωμένες Πολιτείες που είχαν αλλού την προσοχή τους ήρθαν ξαφνικά αντιμέτωπες με μια ισχυρή ρωσική πρόκληση σε ύδατα που από καιρό θεωρούσαν δικά τους, όταν τα πολεμικά πλοία των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο επισκιάστηκαν και απειλήθηκαν σοβαρά από τα πυραυλοφόρα ταχύπλοα σκάφη του Σοβιετικού 5ου Στόλου. Πριν από μια δεκαετία, οι εμπειρογνώμονες του ναυτικού Lyle Goldstein και Γιούρι Ζούκοφ αποκάλεσαν την κρίση την «πιο σοβαρή θαλάσσια κρίση του Ψυχρού Πολέμου» και προνοητικά σημείωναν απόκοσμες ομοιότητες με αυτό που φαίνεται να εκτυλίσσεται σήμερα.
«Αυτή η αντιπαράθεση καταδεικνύει την αποτελεσματική εκμετάλλευση των τρωτών της αμερικανικής πολιτικής, στρατηγικής και τακτικής από κάποιον αντίπαλο ο οποίος δέκα χρόνια πριν δεν είχε ουσιαστικά καμία απολύτως ναυτική παρουσία στη Μεσόγειο», έγραφαν.

 

 

Πηγή: http://www.prisonplanet.gr