Ένα παζλ για...δυνατούς λύτες

Μια εβδομάδα έντονων ανακατατάξεων στον ευρύτερο ενεργειακό χάρτη της νοτιοανατολικής Μεσογείου, με την είδηση του κοιτάσματος-μαμούθ Zohr στην αιγυπτιακή ΑΟΖ αλλά και την κάθοδο-αστραπή της ιταλικής ΕΝΙ στην Κύπρο, ήρθε να υπενθυμίσει πως ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς μέχρι να σχηματιστεί η πλήρης εικόνα του χάρτη των υδρογονανθράκων στην περιοχή.

Παράλληλα, το έντονο ενδιαφέρον μεταξύ των κρατών-δρώντων στην περιοχή, των εταιρειών αλλά και η συνισταμένη του άλυτου κυπριακού προβλήματος δημιουργούν ένα πλέγμα συμφερόντων, που πέραν των ανησυχιών και του «κυνηγιού θησαυρού» που δημιουργεί η είδηση της ανεύρεσης 30 τρισ. κυβ. ποδιών στο θαλάσσιο οικόπεδο Shoruk, συνθέτουν ένα ενεργειακό παζλ για... δυνατούς λύτες.
　
Το αιγυπτιακό παζλ

　
Η Αίγυπτος, μετά την ανακάλυψη του Zohr, βρίσκεται σε σαφή θέση υπεροχής στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Μεσογείου. Δεδομένου του ιστορικού της, όμως, ως παρόχου φυσικού αερίου στην Ευρώπη και στο Ισραήλ αλλά και των πολιτικών εξελίξεων στη χώρα, αποτελεί μια ιδιάζουσα περίπτωση. Αποτελεί μάλιστα το χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς ένας ενεργειακός σχεδιασμός μπορεί να πάει... στραβά. Ο αγωγός Άρις-Ασκελόν είναι ανενεργός, η Eastern Mediterranean Gas Company και η Union Fenosa έχουν μηνύσει τη χώρα διεκδικώντας πολλά δισ. και η παραγωγή της χώρας σε φυσικό αέριο μειώθηκε την περίοδο 2013-2014 δραματικά (σ.σ. κατά 500 και 700 mmcf/d αντιστοίχως). Tέλος, πέραν του Ζohr, τα αιγυπτιακά κοιτάσματα, γεωμορφολογικά, κείτονται σε πολύ μεγάλα βάθη, κάτι που κατά κανόνα οδηγεί σε γρηγορότερη απομείωσή τους. Η Αίγυπτος στην παρούσα φάση δείχνει να εξετάζει δύο λύσεις: αγωγούς και LNG. Μεγάλο ρόλο στις εξαγωγές θα παίξει φυσικά η προσφερόμενη τιμή, ωστόσο, όπως εκτιμά και το ίδιο το υπουργείο Ενέργειας, ο ορίζοντας του 2020-2025 είναι καθοριστικός αναφορικά με την εισαγωγή φυσικού αερίου για την ομαλοποίηση της αγοράς, πριν την ένταξη του νέου μεγάλου κοιτάσματος. Συνεπώς οι επιλογές της Αφροδίτης και του Ταμάρ (με την υποδομή των τερματικών να υπάρχει ήδη σε Ινκτού και Νταμιέτα) «παραμένουν στο παιχνίδι», χωρίς να επηρεάζεται ο υφιστάμενος σχεδιασμός με την Κύπρο.
　
Το Ισραήλ
　
Για το Ισραήλ τα πράγματα περιπλέκονται για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους, μετά την υπόθεση διαιτησίας μεταξύ των εμπλεκομένων εταιρειών σε Ταμάρ/Λεβιάθαν και της αντιμονοπωλιακής αρχής της χώρας. Ωστόσο η είδηση του Zohr δείχνει να υπενθυμίζει στο Ισραήλ πως ο σχεδιασμός του αναφορικά με τις εξαγωγές ενέργειας έχει μείνει σχετικά πίσω. Το Ισραήλ δείχνει να επιμένει στην ιδέα ενός αγωγού που θα συνδέει τα κοιτάσματα της περιοχής, μέσω Ελλάδας και Ιταλίας, με την Ευρώπη, αλλά η εν λόγω αντίληψη αποτελεί περισσότερο μια «πολιτική γραμμή», με πολλαπλούς αποδέκτες, παρά μια υλοποιήσιμη εμπορικά πρόταση. Ο πιθανός ανταγωνισμός Ισραήλ - Αιγύπτου και Ισραήλ - Κύπρου αναφορικά με τον ενεργειακό σχεδιασμό στην περιοχή ίσως οδηγήσει τη χώρα στο να ξαναστραφεί σε δύο κυρίαρχες εξαγωγικές επιλογές:
α) Τη σύμπραξη με την Union Fenosa για εξαγωγή 440 εκατ. κυβικών ποδιών την ημέρα (mmcf/d) για μια περίοδο 15 χρόνων από το κοίτασμα Ταμάρ στο αιγυπτιακό τερματικό, με δυνατότητα επανεξαγωγής. Πρόταση που θα χρειαστεί αγωγό 270 χλμ.
β) Την επανενεργοποίηση του αγωγού Άρις-Ασκελόν (Eastern Mediterranean Gas) για εξαγωγή 250 mmcf/d, για μια περίοδο επτά ετών, από το Ταμάρ προς την εσωτερική αιγυπτιακή αγορά.
　
Η Κύπρος

　
Για την Κύπρο τα πράγματα παραμένουν ρευστά, ωστόσο υπάρχουν εγνωσμένα ρίσκα αλλά και πλεονεκτήματα. Καταρχήν, η Κύπρος με τα υπάρχοντα αποθέματά της σε φυσικό αέριο δεν μπορεί να παίξει, προς το παρόν, κυρίαρχο ρόλο. Ωστόσο το κοίτασμα στην Αφροδίτη, μετά την κήρυξη εμπορευσιμότητας, κερδίζει τη μάχη του χρόνου. Η είδηση του Zohr επιβεβαίωσε μάλιστα το ζωηρό ενδιαφέρον της ENI για νέες γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ και η ανακάλυψη ενός νέου κοιτάσματος ή μια μελλοντική συμφωνία συνεκμετάλλευσης μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου, αν το αιγυπτιακό κοίτασμα επεκτείνεται και στην κυπριακή ΑΟΖ, θα προσέθετε νέο ειδικό βάρος στον σχεδιασμό της περιοχής. Η Κύπρος είναι η μοναδική χώρα της ΕΕ στην περιοχή κι επιπλέον βάζει και την Τουρκία, μια τεράστια αγορά, στο παιχνίδι της εξαγωγής των μεγάλων κοιτασμάτων στην περιοχή μέσω όδευσης αγωγών από την ΑΟΖ της. Ο ορίζοντας πάντως του 2019-2020 για εξαγωγή 800mmcf/d από το «12» στην Αίγυπτο για μια περίοδο 15 ετών αποτελεί το κυρίαρχο σενάριο –χωρίς ωστόσο να αποφεύγεται ο ανταγωνισμός με το Ισραήλ. Η Noble πωλούσε από το Ταμάρ προς το Ισραήλ 5,57 δολάρια/MMBtu το 2014. Η Αίγυπτος προσφέρει τιμές της τάξης των 3,95-5,88 δολαρίων/MMBtu. Το κόστος ενός αγωγού από την κυπριακή ΑΟΖ προς το αιγυπτιακό τερματικό, αναπόφευκτα, θα ανέβαζε την τιμή στα 6 με 6,5 δολάρια/MMBtu. Σημειωτέον, το αιγυπτιακό LNG εξαγόταν στα 7 δολάρια/MMBtu το 2012 (με την τιμή του πετρελαίου διεθνώς στα 100 δολάρια το βαρέλι). Συνεπώς μια τιμή κοντά στα 7 δολάρια δεν θα ήταν και τόσο ανταγωνιστική. Συνεπώς τα ρίσκα παραμένουν για την Κύπρο και συνοψίζονται σε τρεις άξονες:
α). Στο πώς το κυπριακό φυσικό αέριο (και το ισραηλινό) θα ανταγωνιστούν στην αιγυπτιακή αγορά
β) Στο αν η Αίγυπτος θα συνεχίσει να αγοράζει κυπριακό φυσικό αέριο όταν θα μπει αισίως σε μια διαδικασία εσωτερικής παραγωγής και
γ) Φυσικά η πολιτική αστάθεια σε μια χώρα όπως η Αίγυπτος όπου οι προκλήσεις ασφαλείας είναι πολλές και η κυβέρνηση Σίσι δέχεται διάφορες πιέσεις (τρομοκρατία Σινά, Μουσουλμανική Αδελφότητα κ.ο.κ.).
　
Και η... Τουρκία
　
Φυσικά, όσο κι αν στην Κύπρο συχνά το αγνοούμε, και η Τουρκία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του ενεργειακού σχεδιασμού της περιοχής, με την εσωτερική της αγορά να καλοβλέπει τόσο τα ισραηλινά όσο και τα αιγυπτιακά κοιτάσματα. Η επίλυση του Κυπριακού θα έδινε μια τεράστια ώθηση στην περιοχή καθιστώντας την Κύπρο ένα μεταβατικό σούπερ-κόμβο όπου θα συνέδεε, μέσω της ΑΟΖ της, τα τεράστια κοιτάσματα της Λεβαντίνης με την τουρκική αγορά. Η βόρεια όδευση μάλιστα ενός αγωγού, που θα συνέδεε την ισραηλινή και την αιγυπτιακή ΑΟΖ, με ένα τερματικό επί κυπριακού εδάφους, θα έδινε πρακτικές λύσεις εξαγωγής στο Ισραήλ και στην Αίγυπτο. Βέβαια το ζήτημα έχει πολλές, κυρίως πολιτικές, πτυχές, ωστόσο δεν πρέπει να θεωρείται σενάριο επιστημονικής φαντασίας.
　
Αντί επιλόγου
　
　
Για την Κύπρο ξεκινάει μια νέα περίοδος ενδιαφέροντος αναφορικά με τον ενεργειακό της σχεδιασμό. Η είδηση της ανακάλυψης του κοιτάσματος-μαμούθ στο Zohr δεν πρέπει να δημιουργεί εσωστρέφεια αλλά ούτε και απογοήτευση μιας και αναφορικά με την προοπτική του κοιτάσματος της Αφροδίτης υπάρχουν συμφωνίες και σχεδιασμός σε εξέλιξη. Η επιστροφή της ENI και της Total πάντως, αλλά και η προοπτική στην κοιλάδα του Ηροδότου (τεμάχια 4, 5 και 6 αντιστοίχως) και του Ερατοσθένη (τεμάχια 7, 10, 11 και 12), δείχνουν ότι η Κύπρος μπορεί να αναβαθμιστεί, ιδίως μετά το ενδεχόμενο νέων γεωτρήσεων. Η Κύπρος, τέλος, οφείλει να διδαχτεί από τα λάθη της Αιγύπτου αναφορικά με το πώς ένας ενεργειακός σχεδιασμός, με επενδύσεις δισ., πήγε... στράφι. Κυρίως, όμως, πρέπει να κάνει τις σωστές εμπορικές και πολιτικές επιλογές στην περιοχή ώστε δυνητικά να καταστεί ένας περιφερειακός κόμβος με σημαντικό γεωπολιτικό βάρος για την ΕΕ.


Πηγή: http://www.politis-news.com/
ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΙΩΑΝΝΟΥ