Ο αυτοκράτορας Μαυρίκιος (539-602 μ.Χ.) υπήρξε ένας από τους μεγάλους στρατηγούς και στρατιωτικούς μεταρρυθμιστές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Χάρη στο διάσημο έργο του, το «Στρατηγικόν», γνωρίζουμε σήμερα όχι μόνο για την οργάνωση και τις τακτικές του Βυζαντινού Στρατού αλλά και για τις αντίστοιχες των αντιπάλων του.

Στο ειδικό κεφάλαιο του Στρατηγικού –«Περί εκάστου έθνους εθών τε και τάξεων»- ο Μαυρίκιος αναφέρεται στους αντιπάλους της Αυτοκρατορίας. Ένας από αυτούς ήταν και οι Άβαροι. Οι ανατολικοί νομαδικοί λαοί συνιστούσαν άλλου είδους απειλή για τον Βυζαντινό Στρατό. Οι στρατοί τους αποτελούντο σχεδόν αποκλειστικά από άτακτο ιππικό-κυρίως ελαφρύ. Οι περισσότεροι ιππείς ήταν ιπποτοξότες, ανίκανοι να αντιμετωπίσουν την έφοδο βαρυτέρων τμημάτων, αλλά και εξαιρετικά δύσκολο να ηττηθούν, λόγω της ταχύτητας και της ευελιξίας τους.

Η κύρια τακτική τους ήταν η διαρκής παρενόχληση του αντιπάλου με τοξεύματα. Χάρη στην ανώτερη ταχύτητα τους απέφευγαν την εμπλοκή σε εκ του συστάδην μάχη. Μόλις πιέζονταν ή δέχονταν επίθεση τρέπονταν σε φυγή, για να επανέλθουν λίγο αργότερα. Αν ο αντίπαλος παρουσίασε σημεία κάμψης του ηθικού του και χαλάρωσης της τάξης του δεν δίσταζαν να εξαπολύσουν σφοδρή επίθεση εναντίον του. Από τους λαούς αυτούς μόνο οι Άβαροι διέθεταν πολυάριθμο και εκλεκτό βαρύ ιππικό. Ύστερα μάλιστα από την επικράτηση τους έναντι των Σλάβων και των Βουλγάρων, ο στρατός τους ενισχύθηκε και με πολυάριθμο πεζικό. Κατά την διάρκεια της επίθεσης τους κατά της Κωνσταντινούπολης το 626 μ.Χ. αναφέρεται ότι χρησιμοποίησαν ακόμα και λιθοβόλες πολεμικές μηχανές.

Οι Άβαροι, ένας λαός μογγολικής καταγωγής, ο οποίος είχε έρθει σε επιμιξία με τις φυλές της κεντρικής Ασίας, αλλά και με διάφορα σλαβικά και πρωτοβουλγαρικά φύλα, αποδείχθηκαν σκληροί αντίπαλοι. Παρά την συντριπτική ήττα που υπέστησαν το 601 μ.Χ., από τον στρατηγό Πρίσκο, στη βόρεια Βαλκανική, συνήλθαν σχετικά γρήγορα και σε συνεργασία με τους Πέρσες έφτασαν να επιτεθούν ακόμα και στην Πόλη. Οι νομαδικοί στρατοί ήταν φυσικά άτακτοι και πολεμούσαν άτακτα.

Οι Άβαροι και οι συγγενείς τους λαοί, τάσσονταν για μάχη ανά φυλετικές ομάδες. Δεν διέθεταν οργανωμένες μονάδες, ούτε οι άνδρες τους τάσσονταν με κάποια συγκεκριμένη τάξη. Συνήθως τάσσονταν σε μία γραμμή μάχης , ημικυκλικά, γύρω από τον αντίπαλο, προσπαθώντας να τον κατατοξεύσουν. Χρησιμοποιούσαν συνεχώς τεχνάσματα, ενέδρες και προσποιητές φυγές, για να παρασύρουν τον αντίπαλο. Ο αυτοκράτορας Μαυρίκιος εφιστούσε ιδιαίτερα την προσοχή στους στρατηγούς του που επρόκειτο να πολεμήσουν εναντίον ενός τέτοιου αντιπάλου.

Οι καλύτερες μέθοδοι επικράτησης απέναντί τους ήταν, σύμφωνα πάντα με τον Μαυρίκιο, η πύκνωση των ζυγών, ώστε να μη δημιουργούνται κενά στην παράταξη από τα οποία θα μπορούσε να εισχωρήσει ο ευέλικτος αντίπαλος στην φίλια παράταξη και η ορμητική , εν πλήρη τάξη άμεση έφοδος εναντίον τους. Το ιππικό όφειλε να συνεργαστεί στενά με το πεζικό και ιδιαίτερα με τα τάγματα τοξοτών. Οι πεζοί τοξότες έβαλλαν εξ ορισμού πιο σταθερά και άρα πιο εύστοχα από τους εφίππους συναδέλφους και ήταν ικανοί να επιτύχουν θανάσιμο πλήγμα εντός μεγαλύτερου βεληνεκούς. Αποτελούσαν τον φόβο και τον τρόμο των ελαφρών ιππέων.

Έτσι με τη στενή συνεργασία ιππικού και πεζικού ήταν δυνατή η συντριβή των νομαδικών στρατών. Ο Μαυρίκιος έκανε ακόμα λόγο για χρήση των ίδιων τους των μεθόδων εναντίον τους. Συμβούλευε τους στρατηγούς του να επιχειρούν νυκτερινές εφόδους εναντίον τους, με πεζικό. Οι ιππείς είχαν άλλωστε μεγαλύτερο χρόνο αντίδρασης από τους πεζούς. Μέχρι να εξοπλιστούν και να ετοιμάσουν και το άλογο τους για μάχη θα είχαν εξουδετερωθεί από το βυζαντινό πεζικό.

Αν οι συμβουλές του Μαυρικίου δεν είχαν λησμονηθεί, ίσως σήμερα οι Τούρκοι να μην υπήρχαν.